Saturday, April 10, 2010

Fumetti (2) - EsseGesse

İtalyan Çizgiromanı'nın Türkiye'de en bilinen temsilcileri Teksas, Tommiks, Kaptan Swing gibi serilerin yaratıcıları, esseGesse adıyla bilinen bir çizgiroman grubudur. Aslında EsseGesse ifadesi grubu oluşturan Pietro Sartoris (esse, 1926 - 1989), Dario Guzzon (G, 1926 - 2000) ve Giovanna Sinchetto (esse, 1922 - 1991) 'nun soyisimlerinin başharflerinin İtalyanca okunuşundan gelir. Uzun yıllara yayılacak beraberlikleri öncesi, her ikisi de öğretmen olan, ancak mesleklerini hiç icra etmeyen Sartoris ve Guzzon Taurinia Yayınevi için çalışırken tanışırlar, haftalık Piccina dergisinde Sartoris öykü ve senaryolar yazarken Guzzon da (Guy takma adıyla) kapak ressamlığı yapmaktadır. İkili, yine bu dergi için (Sargu ismiyle) Tarman ve Carnura adlı dizileri de hazırlar. Ancak yayınevi kapanınca İtalyan Çizgiromanı'nın merkezi Milano'ya gitmeye karar verirler ve burada Alpe Yayınevi'nde çalışmaya başlarlar. Sinchetto ise uzun yıllar şimdinin Telecom Italia'sı Stipel'de teknik ressamlık yapmış, sonrasında çizgiroman piyasasına girmiş. İlk işi, Della Casa için çizdiği, Fulmine Mascherato olmuş. Bu dönemde bir arkadaşları vasıtasıyla tanışan Sartoris, Guzzon ve Sinchetto beraber çalışmaya karar verdiklerinde çizgiroman tarihinin en ünlü üçlüsünü de oluşturmuş oldular. Beraber ilk çalışmaları La Gazzetta dei Piccoli'de yayınlanan Olenwald (Hal Foster'ın ünlü Prens Valiant'ından esinlenmiş bir çizgiroman) 'in dört mecarası üzerine idi, ama ilk önemli işleri 1950 tarihli Kinowa'dır. Bir yıl sonra yayınlanmaya başlanan Capitan Miki (Yüzbaşı Tommiks) ile de esseGesse ismi çizgiroman tarihine yazılır. Capitan Miki ile Sartoris, Guzzon ve Sinchetto yıllarca kullanacakları formülün de ilk başarılı denemesini yapmış olurlar; bir kahraman ve onun çoğu zaman komik özellikleri öne çıkan, ama yeri geldiğinde en zor işlerin altından kalkabilecek, genelde zıt karakterde veya kültürel açıdan birbirinin karşıtı iki yakın arkadaşından oluşan üç kişilik grupların maceralarının anlatıldığı seriler. Formülün ikinci başarılı denemesi de 1954'te Il Grande Blek (Teksas) ile olur, yüksek satış rakamlarına ulaşan bu iki seriyi 1965'e kadar sürdürürler (bu tarihten sonra Fransız çizerler serileri devralır). 1965'te Alan Mistero (Tom Braks) başlar, ki herhalde üçlünün en başarısız işi olur. Ama arkasından gelen Commandante Mark (Kaptan Swing) bu başarısızlığı unutturur. Sartoris'in 1989'daki ölümünden bir yıl sonrasına kadar yayınına devam eden Commandente Mark, Sinchetto'nun da ölümünden sonra, Guzzon tarafından özel albümlerde (toplam 13 tane) yaşatılmaya devam eder. 2000'de Guzzon'un da ölümüyle esssGesse efsanesi sona erer.
Kinowa Konvoylarına saldıran Kızılderililer tarafından karısı öldürülen, oğlu kaçırılan ve kendisi de kafatası yüzüldükten sonra ölüme terkedilen (ama tabii ki ölmeyen) Sam Boyle'un bir yandan sıradan bir ordu izcisi görünümünde yaşadığı, diğer yandan korkutucu bir maske ile 'vahşi' Kızılderililer'le mücadele ettiği ikili hayatı anlatılır Kinowa'da. İlerleyen maceralarda Kızılderililer tarafından kaçırılmış olan oğlunun Silver Jack adıyla bir Kızılderili gibi büyütüldüğünü öğrenmesi ile oldukça karmaşık duygular yaşayacaktır Sam Boyle. Neredeyse ırkçılığa varan söylemi, şiddet sahnelerindeki rahat tavrı ile döneminin diğer çizgiromanlarından, özellikle esseGesse'nin sonraki dönemlerdeki çizgiromanlarından oldukça farklıdır Kinowa. Dardo Yayınevi tarafından basılan, yazar Andrea Lavezzolo (andrew Lawson adnı kullanmaktadır) 'nun yarattığı Kinowa'yı önce esseGesse ekibi çizmeye başlamış, kısa süre sonra bayrağı onlardan Pietro Gamba devralır. 1990'lara kadar değişik format ve seriler halinde yayını devam etmiş. 2000 yılında ise, Ermes Senzò'nun yazdığı ve Yıldırım Örer'in çizdiği 'Il Ritorno di Kinowa' başlıklı özel sayı yayınlandı. Ama 1950'li yıllarda Türkiye'de Ceylan Yayınları tarafından basılmış ve büyük ilgi çekmiş Kinowa'nın bizimle alakası Yıldırım Örer'le sınırlı değil, 1959'da başlamış, yine aynı yayınevi tarafından yayınlanmış fotoroman serilerinin yanında, 1970'lerde Çetin İnanç tarafından yönetilmiş Kinova, Kara Şeytan, Kamçılı Kadın adlı filmlerde Kinowa (ya da Kinova) adlı bir karakter mevcut. Ama izleyenler bunun çizgiromanlardan tanıdığımız Kinowa karakterine pek de benzemediğini söylüyorlar. Kinowa biz de en son 2000'lerde Demirbaş Yayıncılık ve Aksoy Yayıncılık tarafından albüm formatında basıldı.
Capitan Miki Bizde bilinen adıyla Tommiks. Nevada'daki Fort Coulver (bizde Kulver) kalesinde bir ranger olan Tommiks genç yaşına (sadece 15 yaşındadır) rağmen kısa zamanda büyük başarılara imza atar ve yüzbaşılığa kadar yükselir, ne hikmetse ondan sonra ağzıyla kuş tutsa bir daha terfi alamaz (bunun sebebinin Türkçe çevirilerde albay olarak geçen kale komutanının orijinalinde rütbesinin binbaşı olması ve bu sebeple Tommiks'i kendi rütbesine yükseltmesinin mümkün olmaması olduğu söyleniyor bazı kaynaklarda). Dostları Rhum Doppio (Konyakçı) ve Doktor Salasso ile kanunun ve düzenin yılmaz bekçisi olarak kötülere karşı savaşır. esseGesse ekibinin 1951'de yarattığı ve yine Dardo Yayınevi'nce basılan Capitan Miki 1955'te Ceylan Yayınları tarafından Türkiye'ye getirilmiş. Tommiks ismini bulan da o dönemki kapakları da çizen Samim Utkun olmuş. Ceylan sonrasında, Tay, Ecem ve Aksoy'da Türkiye'de Tommiks'i yayınlayan diğer yayınevleri. Son olarak 2004'te ise Hoz Comics renkli olarak Tommiks'i bastı.
Il Cavaliero Nero 1953 yılında Bonelli ile esseGesse ekibinin ilk ortak çalışması olarak ortaya çıkan bu çizgiromanın senaryolarını da G. L. Bonelli yazmış. Ancak ekip Dardo Yayınevi sahibinin başka bir yayınevi ile çalışmalarına tepki gösterince çizimleri Virgilio Muzzi'ye bırakarak projeden çekilmek zorunda kalmış. Bir demiryolu şirketinin güvenlik elemanı olarak çalışan Frisco Smith'in maceralarını anlatan çizgiroman bizde de Kara Süvari adıyla 1961 yılında Kartal gazetesi'nde basılmış.
Il Grande Blek Bizde Teksas adıyla bilinir. esseGesse'nin 1954'te yarattığı ve yine Dardo Yayınevi'nce yayınlanan seri 1956'da Ceylan Yayınları tarafından Türkiye'ye getirilmiş. Teksas ismini de (herhalde daha çok ilgi çekeceğini düşündüğü için) yine Samim Utkun vermiş (oysa çizgiromanda bildiğimiz Texas'la ilgili hiç birşey yok, hikaye de Boston, Portland bögesinde geçiyor). Il Garnde Blek, 18. yüzyılın son çeyreğinde, Amerikan Kolonileri'nin İngilizler'e karşı verdiği Bağımsızlık Savaşı döneminde geçer. Çizgiromanın kahramanı olan Çelik Bilek (Blek Magicno), arkadaşları Profesör Oklitus (Occultis) ve Rodi (Roddy) ile Kırmızı Urbalılar'a, yani İngilizler'e karşı savaşır. 1965 yılında Dardo yayınevi ile esseGesse arasında ipler kopunca seri Fransız Lug Yayınevi tarafından devralınır, bu tarihten sonra Marcel Navarro'nun senaryoları ve Yves mitton'un çizimleri ile yayınlanır. Türkiye'de ise, Ceylan sonrası dönemde, tıpkı Tommiks gibi, Tay, Ecem ve Aksoy siyah beyaz, Hoz Comics de renkli ve kuşe kağıda basılı olarak Teksas'ı yayınlamıştır. 
Alan Mistero Ülkemizde Tom Braks adıyla yayınlanmıştır, Fransa'da ise Ombrax adıyla bilinir. Bonelli Ailesi'nin Araldo Yayınevi tarafından basılan Alan Mistero Vahşi Batı'da adaleti sağlarken - tabii ki - çok iyi kullandığı tabancalarının yanısıra kılık değiştirme yeteneğini de kullanan bir kahramandır. O'nun da yanından ayrılmayan ve daha çok komedi unsuru olan iki arkadaşı vardır, Tonton (Polpetta) ve Baron (ancak orijinalinde kont olarak geçer). esseGesse Üçlüsü, 1965'te başladıkları seriyi pek yüz güldürücü olmayan satışları ve bir yıl sonra çıkardıkları Il Commandente Mark için devretmiş, Alan Mistero başka yazar/çizerlerin elinde varlığını epeyce bir zaman daha sürdürmüş. Türkiye'ye 1969 yılında Tay Yayınları tarafından getirilmiş ve uzun yıllar yayını devam etmiş. En son, 2005'te Demirbaş Yayıncılık tarafından yeniden yayınlandı.
Il Commandante Mark (Cap'tain Swing) 1966'da Üçlü'nün olgunluk dönemi ürünü diyebileceğimiz, en başarılı işleri sayılan Il Commandante Mark yayın hayatına başlar. Yine Amerikan Bağımsızlık mücadelesini temel alan öyküde Kaptan Swing dostları Mister Bluff (Mister Blöf) ve Gufo Triste (Gamlı Baykuş) ile, Ontario Kurtları adlı yarı askeri bir grubun başında Kırmızı Urbalılar'a karşı savaşır. Çeşitli yan karakterler ile zenginleştirilen hikaye ilerleyen dönemlerde Swing'in geçmişiyle ilgili ayrıntıların da ortaya çıkması ile daha da sürükleyici olur, bunun karşılığını da yüksek satış rakamları ve yıllarca tükenmeyen okur ilgisi ile alır. Sartoris ve Sinchetto'nun ölümünden sonra Guzzon, çizer Lina Buffolente ile 1999 yılına kadar seriyi devam ettirir. Türkiye'de 1969 yılında İlhami Alpagut adlı yayıncı tarafından basılmış, sonrasında farklı yayıncılar ve yayınevleri tarafından yayını sürdürülmüştür. Son olarak 2000'de Aksoy, 2005'te Hoz Yayıncılık tarafından basılmıştır. Kaptan Swing Türkiye'de sinemaya geçiş yapan çizgiroman karakterlerinden de biri, Korkusuz Kaptan Swing adlı film de Swing'i Salih Güney oynamış.
Bugünün dünyasında esseGesse tarzı çizgiromanların tutulması imkansız, abartılı şiddet sahnelerinden kaçınılan, kullanılan dile (hem gramer hem de kullanılan kelimeler açısından) azami özen gösterilen, sonunda hep iyilerin kazandığı çizgiromanların, ahlak timsali, kusursuz kahramanların çağı çoktan geçti. Bugün esseGesse çizgiromanlarının o zamanki hedef kitlesi 8-15 yaş grubuna bile Teksas, Tommiks naif gelir herhalde. Ama bize zamanında çizgiromanı onlar sevdirmişti. 

Wednesday, April 7, 2010

Laf (1)

'Hepimiz lağım çukurunda yatıyoruz, ama bazılarımız yıldızları seyrediyor.' 
                                           
                                                                                                                    Oscar Wilde

'Asıl açıklanması gereken neden aç insanın çaldığı ya da sömürülen adamın grev yaptığı değil, neden aç insanların çoğunun çalmadığı ve sömürülenlerin çoğunun greve gitmediğidir.'
                                                                                                                
                                                                                                                    Wilhelm Reich

Foto! (1)

Yamaha MT-09 Reklam Filmi

Reklam filmi paylaşmak pek alışkanlığım değil, ama muhteşem görüntüler ve Japonya birlikteliğini ıskalayamazdım.